Pascaline Bossu — Η πολυπολιτισμικότητα στον καμβά

Εχθές επισκέφτηκα το Μουσείο Ηρακλειδών στο Θησείο όπου φιλοξενείται μία έκθεση της Γαλλίδας εικαστικού Pascaline Bossu που ζει και εργάζεται στην Αθήνα τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Η έκθεση, που έχει έντονα ελληνικό χρώμα, αποτελείται από έργα τριών ειδών: στον πρώτο τμήμα παρουσιάζονται τοπιογραφίες της ελληνικής φύσης (αιωνόβιες ελιές, πλατάνια κ.α.) μαζί με σκηνές από τη ζωή στα μικρά ελληνικά χωριά (ηλικιωμένοι σε καφενεία στη Θάσο, τόπο διακοπών της οικογένειας της εικαστικού κ.α.).

Το δεύτερο τμήμα της έκθεσης περιλαμβάνει έργα μεικτής τεχνικής: φωτογραφίες εκτυπωμένες ψηφιακά που έχουν δεχτεί την παρέμβαση της καλλιτέχνιδας με έντονες ζωγραφικές πινελιές. Η θεματολογία είναι φολκλορική. Οι φωτογραφίες απεικονίζουν παραδοσιακούς εορτασμούς της Αποκριάς και θρησκευτικές γιορτές ανά την Ελλάδα τις οποίες η Bossu έχει τονίσει από πάνω δίνοντας έμφαση κυρίως σε στοιχεία της ενδυμασίας όπως είναι οι μάλλινες προβιές των αντρών και οι φούστες και τα πολύχρωμα μαντήλια των γυναικών. Μου άρεσε πολύ ο τρόπος με τον οποίο η καλλιτέχνιδα τονίζει το ρούχο ως πολιτιστική αναφορά: οι φορεσιές υποδηλώνουν όχι μόνο την κοινωνική τάξη και τον πλούτο της οικογένειας αλλά σηματοδοτούν και τη συμμετοχή σε ένα κοινό θρησκευτικό ή πολιτιστικό δρώμενο, όπως το καρναβάλι, που αν και προσαρμόζεται στις ελληνορθόδοξες επιταγές δεν παύει να περιφέρει ολοζώντανες τις παγανιστικές του καταβολές.

Αυτό όμως που πραγματικά με εντυπωσίασε ήταν το τρίτο μέρος της έκθεσης που περιλαμβάνει ζωγραφικά πορτρέτα των μελών της οικογένειας της εικαστικού. Η Bossu απεικονίζει συγγενείς της, πεθαμένους και ζώντες, ντυμένους με παραδοσιακές ελληνικές φορεσιές, ανάλογα με τη ζωή και την προσωπικότητά τους. Δίπλα από κάθε προσωπογραφία υπάρχει ένα μικρό βιογραφικό σημείωμα, μέσα από το οποίο γίνεται εμφανής η σχέση του απεικονιζόμενου προσώπου με την Ελλάδα είτε σε επίπεδο επισκέψεων (πολλά μέλη της οικογένειας της εικαστικού επέλεγαν την Ελλάδα επί χρόνια ως τόπο διακοπών) είτε σε ένα βαθύτερο επίπεδο, αποδίδοντάς τους μία νέα προσωπικότητα που συνδέεται με τον ελληνικό πολιτισμό.

Χρησιμοποιώντας κυρίως σανγκίνα σε χαρτί, η Bossu κάνει με τα έργα της έναν πολυεπίπεδο σχολιασμό: αρχικά φαίνεται να αποδίδει φόρο τιμής στα μέλη της οικογένειάς της αλλά και σε εξέχουσες προσωπικότητες της ελληνικής ιστορίας όπως ο Γεώργιος Καραϊσκάκης. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, φαίνεται να κλείνει το μάτι προς τους Γάλλους φιλέλληνες καλλιτέχνες που υπερασπίστηκαν με πάθος την Ελλάδα κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821.

Η κόρη της δημιουργού, Σελεστίν, γεννηθείσα το 1994 και μεγαλωμένη στην Αθήνα με παραδοσιακό νυφικό από την περιοχή της Αττικής. 

Σε ένα τρίτο όμως επίπεδο, η Bossu σχολιάζει ουσιαστικά το θέμα της πολυπολιτισμικότητας και της ένταξης και ενσωμάτωσης σε μία ξένη κουλτούρα.  Κανείς δεν αισθάνεται προσβεβλημένος όταν βλέπει Γάλλους πολίτες ντυμένους με ελληνικές φορεσιές, αντιθέτως οι περισσότεροι νιώθουμε σεβασμό και θαυμασμό για το γεγονός ότι γνωρίζουν και αγαπούν τον πολιτισμό μας. Για ποιο λόγο όμως αντιδρούμε διαφορετικά όταν οι ξένοι είναι άλλης, μη ευρωπαϊκής εθνικότητας και κουλτούρας; Γιατί φοβόμαστε τόσο την ενσωμάτωση ξένων στοιχείων στην κοινωνία μας; Κι εμείς; Πώς αντιδρούμε όταν βρεθούμε εμείς ως ξένοι σε ένα διαφορετικό περιβάλλον; Σπεύδουμε να αγκαλιάσουμε την ξένη κουλτούρα ή αγκιστρωνόμαστε στα ελληνικά ήθη και έθιμα που μας συνδέουν νοητικά με την πατρίδα; Και πώς θα έπρεπε λοιπόν οι ξένοι να μας αντιμετωπίζουν στα εδάφη τους;

Ξαναγυρίζοντας στους πίνακες, μου άρεσε πολύ ο τρόπος με τον οποίο η Pascaline Bossu χειρίζεται για μία ακόμα φορά το ένδυμα: εδώ όχι μόνο προσδίδει προσωπικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά στο άτομο που το φορά αλλά λειτουργεί και ως υλικό του καμβά: στα περισσότερα πορτρέτα το φόντο μοιάζει να είναι δουλεμένο σε μεταξωτό μπροκάρ ή σε χοντρόπλεκτο μάλλινο υφαντό, ταιριαστό με αυτό της ενδυμασίας.

Η έκθεση θα λειτουργεί μέχρι τις 12 Ιουνίου 2016 και έχει δωρεάν είσοδο. Αξίζει σίγουρα τον κόπο να την επισκεφτείτε!

Ιστοσελίδα του μουσείου Ηρακλειδών για πληροφορίες, εδώ.